Odrzucenie spadku

Dziedziczenie spadku po śmierci osoby może obejmować aktywa (np. mieszkanie, samochód, pieniądze) lub pasywa, czyli długi, których nie spłacił spadkodawca. W sytuacji, gdy pasywa przewyższają aktywa, wówczas większość osób decyduje się odrzucić spadek. Dowiedz się, jak odrzucić spadek u notariusza. Poniżej znajdują się niezbędne informacje o notarialnym odrzuceniu spadku.

Czym się różni odrzucenie spadku od notarialnego zrzeczenia się spadku?

Odrzucenie spadku często mylone jest ze zrzeczeniem się spadku. Tymczasem są to dwie zupełnie różne instytucje.

Odrzucić spadek możemy po śmierci spadkodawcy, natomiast zrzeczenie się praw do spadku to umowa zawarta pomiędzy spadkobiercą ustawowym a przyszłym spadkodawcą, w której spadkobierca zrzeka się dziedziczenia po przyszłym spadkodawcy z ustawy.

Umowa taka zawierana jest za życia przyszłego spadkodawcy i powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 1048 Kodeksu cywilnego).

Natomiast po śmierci spadkodawcy, jeżeli nie chcemy po nim dziedziczyć, wówczas powinniśmy złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku.

Zasady dziedziczenia i powody do odrzucenia spadku

Zgodnie z art. 922 §1 Kodeksu cywilnego, prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób.

W polskim systemie prawnym została przyjęta zasada tzw. sukcesji uniwersalnej, co oznacza, że spadkobiercy dziedziczą wszystkie prawa i obowiązki majątkowe zmarłego.

Dziedziczenie odnosi się do całego majątku zmarłego, dlatego dziedziczymy jeden spadek – nie odnosimy się na tym etapie do poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład spadku.

W zależności od tego kto dziedziczy spadek, nabędzie on cały spadek w całości (gdy dziedziczy jedna osoba) lub określony udział w spadku (gdy dziedziczy kilka osób).

Zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego spadkobierca może bądź przyjąć spadek:

• bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste),
• przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza),
• odrzucić spadek.

Dotyczy to zarówno spadkobiercy, któremu spadek przypada z ustawy, jaki i z testamentu.

Termin na odrzucenie spadku

Jak już zostało zauważone, gdy długi wchodzące w skład spadku przewyższają majątek spadkodawcy, albo wręcz, w skład spadku wchodzą same długi – wówczas spadkobiercy decydują się spadek odrzucić, aby nie ponosić za nie odpowiedzialności.

Zgodnie z art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.

Zazwyczaj jest to termin, który liczymy od dnia śmierci danej osoby, ale nie zawsze – czasem dowiadujemy się o śmierci danej osoby później niż nastąpił zgon, wówczas termin na odrzucenie spadku będziemy liczyć od dnia, kiedy dowiedzieliśmy się o śmierci danej osoby.

W przypadku, gdy dziedziczy ktoś z dalszej rodziny – zazwyczaj jest to osoba, która wchodzi w rachubę jako spadkobierca ustawowy z tego powodu, że najbliższa rodzina – małżonek, dzieci, wnuki odrzuciły spadek – termin dla takiej osoby do odrzucenia spadku zaczyna biec, gdy dowie się, że osoba, która dziedziczyłaby przed nią – odrzuciła spadek.

Przykład:

Zmarł Jan, który pozostawił żonę – Katarzynę, dwoje pełnoletnich dzieci Pawła i Anastazję. Zarówno Paweł, jak i Anastazja nie mają dzieci. Rodzice Jana zmarli przed nim, natomiast Jan ma jednego brata Krzysztofa. Żona i syn Paweł odrzucili spadek po Janie. Córka Anastazja jeszcze tego nie zrobiła, ale nie upłynął jej jeszcze termin do odrzucenia spadku. Brat Jana – Krzysztof może skutecznie odrzucić spadek dopiero, gdy spadek odrzuci Anastazja (córka zmarłego) – sześciomiesięczny termin na odrzucenie spadku po bracie zacznie mu biec od dnia, w którym dowie się, że Anastazja odrzuciła spadek.

Bardzo ważne jest, aby poszczególni spadkobiercy odrzucali spadek w kolejności dziedziczenia, to jest według zasad dziedziczenia określonych w art. 931 i następnych Kodeksu cywilnego.

Kto dziedziczy spadek? Najpierw są to małżonek i dzieci spadkodawcy, potem wnuki i dalsi zstępni. Gdy nie ma zstępnych to rodzice, przy braku jednego z rodziców lub obojga – rodzeństwo, dzieci rodzeństwa itd.

Przedwczesne złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku jest bowiem bezskuteczne.

Przykład:

Odnosząc się do podanego wyżej przykładu. Najpierw muszą odrzucić spadek żona i dzieci spadkodawcy, a dopiero potem dalsza rodzina. Jeśli Krzysztof odrzuciłby spadek po bracie, zanim odrzuciłaby spadek Anastazja – córka zmarłego, to jego odrzucenie spadku byłoby bezskuteczne, nie wywołałoby skutku w postaci odrzucenia spadku. Będzie ono skuteczne dopiero, gdy zostanie złożone w terminie sześciu miesięcy od dowiedzenia się o odrzuceniu spadku przez Anastazję.

Zgodnie z art. 1018 §3 Kodeksu cywilnego oświadczenie o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem.

Co do zasady, jeżeli nie odrzucimy spadku w terminie sześciu miesięcy od dowiedzenia się o tytule swego powołania, wówczas zgodnie z art. 1015 §2 Kodeksu cywilnego, następuje przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Natomiast, jeżeli spadkobierca, pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu przed sądem z jednoczesnym złożeniem oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku;

Uchylenie się od skutków prawnych niezachowania terminu złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.

Jakie dokumenty są potrzebne do odrzucenia spadku u notariusza?

wymaga wcześniejszego uzgodnienia terminu i złożenia odpowiednich dokumentów. Osoba, która chce odrzucić spadek musi uprawdopodobnić, że jest spadkobiercą. Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przed notariuszem wymaga, między innymi:

• okazania odpisu skróconego aktu zgonu spadkodawcy;
• podania ostatniego adresu zamieszkania zmarłego (w mniejszych miejscowościach wystarczy nazwa miejscowości, w której ostatni mieszkał spadkodawca);
• podania danych osobowych spadkobiercy, który ma zamiar odrzucić spadek u notariusza;
• podania danych osobowych spadkobierców, którzy dziedziczą w dalszej kolejności (jeżeli są one znane odrzucającemu spadek).

Czasem do przygotowania aktu notarialnego – oświadczenia o odrzuceniu spadku może być konieczne okazanie również innych, niewymienionych powyżej dokumentów, które będą niezbędne do tego, aby wykazać swoje powołanie do spadku.

Warto również zaznaczyć, że podczas jednej wizyty u notariusza kilku spadkobierców danej osoby może odrzucić spadek. Wówczas wystarczy złożenie jednego egzemplarza odpisu aktu zgonu zmarłego.

Ile kosztuje odrzucenie spadku u notariusza?

Zgodnie z §8 pkt 9) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 roku w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz.U. z 2004 r., Nr 148 poz. 1564) koszt przyjęcia oświadczenia o odrzuceniu spadku wynosi 50,00 zł netto od osoby.

Do powyższych kosztów należy doliczyć koszt wypisów 6,00 zł netto od strony oraz podatek Vat według stawki 23%.

Notariusz ma obowiązek jeden wypis aktu notarialnego oświadczenia o odrzuceniu spadku wysłać do sądu spadku.

Co się dzieje dalej po odrzuceniu spadku?

Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku (art. 1020 Kodeksu cywilnego).

W takiej sytuacji, w przypadku dziedziczenia ustawowego, w zależności od konfiguracji podmiotowej, może nastąpić dziedziczenie zstępnych tego, który odrzucił spadek, albo zwiększenie udziałów pozostałych spadkobierców w spadku, bądź dojście do dziedziczenia osób powołanych w dalszej kolejności.

Warto zaznaczyć, że gdy do dziedziczenia dochodzą osoby małoletnie, wówczas ich przedstawiciele ustawowi (najczęściej rodzice), aby odrzucić spadek w ich imieniu – w zależności od sytuacji – będę mogli odrzucić spadek w ich imieniu samodzielnie, albo do odrzucenia spadku będą potrzebować zgody sądu (więcej na ten temat przeczytasz tutaj: Notarialne odrzucenie spadku przez małoletniego).

Jeśli chcesz odrzucić spadek u notariusza skontaktuj się z naszą kancelarią z siedzibą w Łodzi.