Testament notarialny to dokument sporządzany u notariusza. W dokumencie zapisuje się ostatnią wolę testatora co do podziału jego majątku po śmierci. Jeśli zastanawiasz się co daje testament notarialny, jak długo jest ważny i czy można go podważyć – zapraszamy do zapoznania się z naszym artykułem. Opowiadamy w nim na kluczowe pytania dotyczące zasad i skutków sporządzenia testamentu notarialnego.

Co to jest testament notarialny?

Stosownie do art. 941 kodeksu cywilnego rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Jest to czynność prawna na wypadek śmierci (mortis causa) – to znaczy, że testament zaczyna obowiązywać z chwilą śmierci spadkodawcy. Oznacza to również, że do chwili śmierci spadkodawca może testament odwołać lub zmienić.

Jedną z form testamentu jest testament własnoręczny, który powinien zostać sporządzony w ten sposób, że spadkodawca samodzielnie, bez obecności i udziału osób trzecich, napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.

Inną formą testamentu jest testament sporządzony w formie aktu notarialnego. Jest on sporządzany jest w ten sposób, że notariusz sporządza akt notarialny, którym obejmuje oświadczenie ostatniej woli spadkodawcy dotyczące rozrządzeń (dyspozycji) spadkowych.

Ta forma sprzyja realizacji ostatniej woli spadkodawcy, bowiem przy formułowaniu treści testamentu spadkodawca uzyskuje pomoc profesjonalisty, co pozwala uniknąć nieporozumień po jego śmierci co do znaczenia złożonych dyspozycji.

Testament notarialny – zasady i charakterystyka

Zasady sporządzania testamentu notarialnego regulują przepisy ustawy prawo o notariacie.

W praktyce sporządzenie testamentu notarialnego oznacza złożenie przez spadkodawcę oświadczenia ostatniej woli przed notariuszem, co do zasady w kancelarii notarialnej, po stwierdzeniu przez notariusza tożsamości spadkodawcy i ustaleniu, czy testator ma zdolność do dokonania takiej czynności, wolę testowania i czy wolę tę oświadcza swobodnie i świadomie.

Po oświadczeniu tej woli przez spadkodawcę, notariusz powinien sporządzić akt notarialny, odczytać go i upewnić się, że osoba biorąca udział w tej czynności rozumie znaczenie aktu oraz, że akt jest zgodny z jej wolą.

W przeciwnym razie istnieć będą wątpliwości co do ważności testamentu.

Po odczytaniu zaś pod aktem notarialnym spadkodawca, a następnie notariusz powinni złożyć podpisy.

Po dokonanej czynności oryginał testamentu pozostaje w kancelarii notarialnej, natomiast testator otrzymuje jego wypis, który ma moc prawną oryginału. Zaznaczyć trzeba, że prawo polskie, inaczej niż niektóre systemy prawne, nie przewiduje możliwości zdalnego sporządzenia testamentu notarialnego, za pośrednictwem komunikacji na odległość.

Przy wykładni testamentów obowiązuje zasada życzliwej interpretacji oświadczeń ostatniej woli, co oznacza utrzymywanie w mocy rozrządzeń spadkodawcy tam, gdzie to jest możliwe, zwłaszcza wówczas, gdy występowanie woli testowania nie budzi wątpliwości.

Testament notarialny może zostać sporządzony przez osobę głuchą lub niemą, gdyż nie ma w przepisach prawa ograniczeń, gdy chodzi o sporządzenie przez takie osoby testamentu notarialnego. Zasady sporządzania testamentów notarialnych przez osoby głuche lub nieme regulują przepisy ustawy prawo o notariacie.

Testament notarialny może być zarejestrowany w notarialnym rejestrze testamentów (rejestr testamentów NORT). Według § 1 ust. 2 uchwały Krajowej Rady Notarialnej z 4 czerwca 2011 r. w sprawie utworzenia rejestru testamentów i zasad jego funkcjonowania (uchw. Nr VII/46/2011), przedmiotem zarejestrowania w NORT może być właśnie m.in. testament sporządzony w formie aktu notarialnego (testament notarialny).

Rejestr ten jest prowadzony w systemie informatycznym. Notariusz rejestruje testament wyłącznie na wniosek testatora, a informację o zarejestrowanych testamentach lub o ich braku otrzymać można wyłącznie za pośrednictwem notariusza, o ile przedstawi się notariuszowi odpis aktu zgonu bądź inny dokument, z którego wynika że spadkodawca nie żyje.

Co do zasady wpisy w NORT pozostają więc niejawne do końca życia testatora, z tym że ten ostatni może otrzymać informacje dotyczące własnych testamentów.

Sporządzenie ważnego testamentu powoduje, że dziedziczyć będą osoby powołane do dziedziczenia w testamencie, czyli spadkobiercy testamentowi (dziedziczenie testamentowe), a nie spadkobiercy ustawowi.

Jeśli testament zmienia ustawowy porządek dziedziczenia i dochodzi, przykładowo, do pominięcia najbliższej rodziny spadkodawcy, warto pamiętać, że zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

Natomiast jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Jak sporządzić testament notarialny? Jak długo jest ważny? Jakie dokumenty należy złożyć?

Sporządzenie testamentu notarialnego w formie aktu notarialnego, jak każda czynność notarialna, wymaga wcześniejszego uzgodnienia terminu i złożenia odpowiednich dokumentów. Testament jest czynnością jednostronną, osobistą, więc wymagane jest wyłącznie stawiennictwo spadkodawcy.

Testamentu nie można sporządzić przez pełnomocnika. Do sporządzenia testamentu przed notariuszem należy złożyć, między innymi:

dane osobowe spadkodawcy wraz z adresem zamieszkania;
dane osobowe spadkobiercy wraz z adresem zamieszkania;
jeśli w testamencie będzie ustanawiany np. zapis windykacyjny dotyczący lokalu, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub nieruchomości gruntowej, potrzebne będą np. numer księgi wieczystej (jeśli jest założona), podstawa nabycia (np. akt notarialny umowa sprzedaży czy umowa darowizny postanowienie sądowe);

Czasem do przygotowania aktu notarialnego – testamentu może być konieczne okazanie również innych, niewymienionych powyżej dokumentów lub dane osobowe osób powołanych do dziedziczenia w dalszej kolejności, czy też zapisobierców.

Testament notarialny, jak wszystkie akty notarialne, notariusz przechowuje przez 10 lat, zaś po upływie tego czasu akty notarialne przekazywane są do sądu rejonowego – wydziału wieczystoksięgowego właściwego ze względu na siedzibę notariusza.

Czy można zmienić lub odwołać testament notarialny?

Testament notarialny, jak każdy inny testament, może zostać odwołany lub zmieniony przez spadkodawcę, który ma pełną zdolność do czynności prawnych. Testament może zostać odwołany, co do zasady, w dowolnej formie.

W praktyce odwołanie testamentu notarialnego następuje najczęściej przed notariuszem w formie aktu notarialnego.

Odwołanie testamentu powoduje przywrócenie ustawowego porządku dziedziczenia. Jednak najczęściej spadkodawca odwołuje testament, a następuje sporządza nowy, i wówczas te czynności obejmowane są jednym aktem notarialnym.

Czy testament notarialny można podważyć?

Testament może zostać podważony we właściwym postępowaniu sądowym, jeśli zostanie wykazane istnienie przesłanek wymaganych przez stosowne przepisy prawa.

Testament notarialny u notariusza – cena

Zgodnie z §8 pkt 3), 4), 4a) i 5) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 roku w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz.U. z 2004 r., Nr 148 poz. 1564) maksymalna stawka za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego wynosi:

testament – wynosi 50 zł;
testament zawierający zapis zwykły, polecenie lub pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku – wynosi 150 zł;
testament zawierający zapis windykacyjny – wynosi 200 zł;
odwołanie testamentu – wynosi 30 zł;

Do powyższych kosztów należy doliczyć podatek Vat według stawki 23% oraz koszt wypisów 6,00 zł netto od strony wraz podatkiem Vat według stawki 23%.

Ponadto na ostateczne łączne koszty notarialne często mają wpływ inne czynności notarialne, których dokonanie jest niezbędne dla danego aktu notarialnego, dlatego telefonicznie oraz mailowo można uzyskać informację o pobieranych opłatach oraz całkowitych kosztach sporządzenia czynności notarialnych (zakładka kontakt).

W naszej kancelarii notarialnej w Łodzi sporządzenie testamentu w formie aktu notarialnego zazwyczaj trwa 2-3 dni robocze od złożenia kompletu dokumentów.

Zapraszamy serdecznie do kontaktu z naszą kancelarią w Łodzi.